WijktoenWijknu
Kerken in Wijk bij Duurstede, Cothen en Langbroek
(Fotografie: Winfried Leeman)
Wijk bij Duurstede, Cothen en Langbroek beschikken over een aantal prachtige historische kerken. De moeite waard om eens apart onder de loep te nemen. Helaas gebeurt het hoogst zelden dat ze allemaal gelijktijdig open zijn anders zou een kerkenroute van een dag zeker de moeite waard zijn. Vooral de Grote Kerk in Wijk bij Duurstede, de Protetstantse kerk in Cothen en de beide kerken in Langbroek zijn een bezoek zeker de moeite waard. Hoe dan ook, hier laten we u alvast een klein voorproefje zien. Als het naar meer smaakt raden wij u een bezoek aan de kerken zeker aan.
Grote Kerk of St. Janskerk, Wijk bij Duurstede
De Grote of St. Janskerk is gewijd aan Johannes de Doper. In het begin van de 14e eeuw is op dezelfde plaats als waar de kerk nu staat reeds met de bouw van een kleinere kerk begonnen. Door bisschop David van Bourgondië (1456-1496) is de kerk uitgebouwd tot een driebeukige kruiskerk. In 1486 is men begonnen met de bouw van de stompe toren. Naar men zegt was het de bedoeling dat deze kerk de Domtoren in Utrecht naar de kroon zou steken. Om financiële redenen heeft men de toren nooit afgebouwd. Dat geeft hem heden ten dage zijn markante en unieke uiterlijk.
In 1579 is het koor aan de achterzijde van de kerk afgebrand en nooit meer herbouwd. De Oostgevel is toen dichtgemetseld. De plaats waar het koor heeft gestaan is nog in de gevel te herkennen. Na de overgang van de kerk in 1581 van rooms katholiek naar protestants bestuur is de Oostgevel in 1593 voorzien van de "tien leefregels". Het orgel, dat rust op een 15e eeuwse orgeltribune, stamt voor een groot deel uit de 17e eeuw. De kerk en het orgel zijn in de jaren 1968-1982 grondig gerestaureerd. In deze tijd wordt de kerk gebruikt door de Hervormde Gemeente en de Protestantse Gemeente. Beide gemeentes zijn onderdeel van de Protestantse Kerk van Nederland (PKN).
Rooms Katholieke St. Jan Baptistkerk, Wijk bij Duurstede
Waar nu deze kerk staat stond vroeger het eerste Dominikanessenklooster van de lage landen. Het werd in 1399 gesticht door Willem van Abcoude. De witte zusters bleven in het klooster tot 1604. In 1640 werd het klooster afgebroken. Pas na de Franse tijd kwam het terrein weer in handen van de kerk. In 1826 begon men met de bouw van een nieuwe kerk die gereed kwam in 1834. Door de vorm van het torentje op de kerk kreeg dit de bijnaam "de peperbus". In 1907 werd de kerk uitgebreid met een nieuw koor en een dwarsschip. Deze aanbouw werd in de neogotische stijl uitgevoerd naar een ontwerp van Wolter te Riele te Deventer.
Dertig jaar later viel het doek voor de karakteristieke "Peperbus", de fraaie en karakteristieke kerktoren. Het kerkbestuur gaf A.J. Vosman uit Deventer opdracht een nieuw ontwerp te maken. Dezelfde stijl werd gekozen als de rest van het kerkgebouw. Het nieuwe gedeelte is zwaarder en minder open. Het zadeldak met leien knikt naar binnen boven de scheiding tussen het middenschip en de zijbeuken. De torenspits is ook geknikt. In de zijmuren zijn spitsboogvensters met bescheiden tracering aanwezig. De hoofdingang loopt via de toren. Boven de ingang is een boogfries gemetseld, waarboven een spitsboogvenster is gezet. In de top van de toren is de klokkenzolder. Het geluid verlaat de zolder via de gekoppelde galmgaten waarin schuin galmborden zijn gezet om het geluid te leiden. Er zijn 850 vaste zitplaatsen in de kerk. Het ontwerp van het hek langs de kerk is ook van architect Vosman. Het is in 1938 geplaatst.
Protestantse of St. Agneskerk, Cothen
Deze kerk, ook wel bekend als St. Agneskerk, heeft een lange geschiedenis, die begon rond 1200. In de loop van de 800 jaren van haar bestaan heeft het gebouw diverse veranderingen ondergaan. Als gevolg van een uit de hand gelopen schermutseling rondom Rhijnestein - tussen troepen van graaf Willen V van Holland, en van Jan van Arkel, bisschop van Utrecht - werd het kerkgebouw in 1355 door brand vrijwel geheel verwoest. Omstreeks 1400 is met de herbouw van het restant begonnen.
De kerk kwam in 1445 gereed, de toren in 1464. De aangebouwde sacristie, thans consistoriekamer, dateert van 1520. In 1580 werd het kerkgebouw door de Staten van Utrecht toegewezen aan de Reformatorische eredienst. In 1672 werd het gebouw opnieuw verwoest, van het gebouw bleef slechts een deel van het koor bewaard. Toch is men met de herbouw begonnen en pas in 1735 was de kerk gereed. In 1890 is de kerk fors vergroot, waardoor het gebouw de huidige omvang bereikte. De volledige restauratie vond plaats in 1981; het interieur kreeg toen ook de karakteristieke blauwe kleur.
H. H. Petrus en Pauluskerk, Cothen
De aan de apostelen Petrus en Paulus gewijde kerk ligt op een ommuurd en wat verhoogd terrein aan de Kerkweg 7 te Cothen. Rond 1900 schonk Gijsbertus Vernooij de toenmalige boomgaard voor de bouw van een nieuw kerkgebouw. Kerk en naastgelegen pastorie werden in 1905 gebouwd, ter vervanging van een kleiner kerkgebouw uit 1838 aan de Hinkerstraat (bij de Rooms-Katholieke begraafplaats).
Architect Wolter te Riele uit Deventer ontwierp in 1905 een eenvoudige, driebeukige kruiskerk met een smal dwarsschip en een gedeeltelijk ingebouwde westtoren in de stijl van de neogotiek. Het koor is vijfzijdig uitgebouwd. Een dagkapel verbindt de kerk met de pastorie. Rechts tegen het dwarsschip is een sacrisite aangebouwd.
De ingang van de kerk bevindt zich in de vierkante westtoren. Deze toren telt twee geledingen en heeft een ingesnoerd achthoekig naaldspitsdak, gedekt met leien. Boven het ingangsportaal zit een groot gebrandschilderd spitsboogvenster voor de zangkoorzolder.
In de tweede geleding, die het uurwerk en de luidklokken herbergt, zien we aan de buitenkant twee smalle lichtspleten en daarboven twee grote, eveneens spitsboogvormige, galmgaten. Het middenschip heeft een leien zadeldak met kleine dakkapellen. Een lessenaarsdak dekt de zijbeuken, die verzwaard zijn met steunberen.
Nederlands Hervormde Kerk, Langbroek
Hoewel niet met zekerheid te zeggen, wordt er vanuit gegaan dat omstreeks 1300 een eenvoudig tufstenen kerkje gebouwd werd op de plaats van de huidige kerk aan de Brink 8 in Langbroek. In de tweede helft van de 15e eeuw werd de kerk vergroot en verfraaid. Uit die tijd dateert ook de grote torenklok. Aan het eind van de luiklok staat het jaar 1473. De kerk van Nederlangbroek behoorde in de middeleeuwen tot het bezit van de Utrechtse domkapittel. Zij was een dochterkerk van de parochiekerk in Doorn.
Op 26 augustus 1581 werd door de Staten van Utrecht de uitoefening van de rooms-katholieke eredienst verboden en de gereformeerde leer als enige in de kerk erkend. In 1672 werd de kerk als onderkomen voor de Franse troepen gebruikt. Op 20 september 1717 werden de kerk en de toren door blikseminslag ernstig beschadigd. Na veel moeite, onder andere door de verkoop van landerijen kon de kerk in 1771 bijna geheel vernieuwd worden. In 1988-1989 heeft onder leiding van architect ir. N.C.G.M. van der Rijt uit Lienden de toren een grote restauratie ondergaan.
Hervormde Gemeente, Overlangbroek
De oudste vermelding, waaruit de aanwezigheid van de kerk in Overlangbroek blijkt, is van 1439. Sint Hyacinthus zou de beschermheilige van de kerk geweest zijn. Het vroegere “koor” is afgebroken in 1832. De preekstoel is van 1768. De kleine koperen kroon is van 1807 en geschonken door de familie De Kruijf. In 1884 is het portaal vernieuwd. In 1913 werd de consistorie gebouwd zoals deze nu is als vervanging van de vroegere uit 1857. Voor 1832 had de kerk gebrandschilderde ramen. Deze zijn bij sloopwerkzaamheden in 1832 vermoedelijk verkocht.
De zerk in het voorportaal uit 1503 heeft, voor het in de muur is geplaatst, in het “koor” gelegen. In 1913 werd de vloer van de consistorie open gebroken en kwam deze steen bloot te liggen. Niet bekend was, dat er een grafkelder onder zat. De kerktoren is in 1851 van de burgerlijke gemeente overgedragen aan de kerkvoogdij. In 1966 is het gewelf vervangen en zijn de huidige banken geplaatst. Voorheen was er een ‘middenpad’ door de kerk met aan weerszijden banken. In 1974 werd de torenspits vernieuwd. In 1978 zijn de glas-in-lood ramen geplaatst. Deze ramen zijn ontworpen door de heer J.M. Meine Jansen. In 1980 werden er zes koperen kronen aangeschaft. De kerk is gerestaureerd in 2000. Het orgel is gerestaureerd in 2007.
